ส้มมะปิด สรรพคุณและประโยชน์ของส้มมะปิด

ส้มมะปิด ชื่อสามัญ Calamondin, Calamondin orange, China orange, Chinese orange, Golden lime, Kalamansi lime, Panama orange, Musklime, Philippine lime

ส้มมะปิด ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus × microcarpa Bunge (ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Citrus × mitis Blanco, × Citrofortunella microcarpa (Bunge) Wijnands) จัดอยู่ในวงศ์ส้ม (RUTACEAE)

ส้มมะปิด มีชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ ว่า มะนาวหวาน ส้มจี๊ด (กรุงเทพฯ), ส้มมะปิด (ตราด) เป็นต้น

หมายเหตุ : ส้มมะปิดหรือส้มจี๊ดที่กล่าวถึงในบทความนี้เป็นคนละชนิดกับ "ส้มจี๊ด" หรือ "ส้มกิมจ๊อ" (Kumquat) ที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Citrus Japonica Thunb.

ลักษณะของส้มมะปิด

• ต้นส้มมะปิด จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก แตกกิ่งก้านเป็นพุ่มเตี้ย สูงประมาณ 1.5-3 เมตร เปลือกลำต้นเป็นสีน้ำตาล ขยายพันธุ์โดยใช้เมล็ด ปักชำกิ่งหรือตอนกิ่ง เชื่อกันว่ามีถิ่นกำเนิดในประเทศจีนแล้วจึงแพร่กระจายมายังเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ฮาวาย อินเดีย อินดีสตะวันตก อเมริกากลาง และอเมริกาเหนือ

• ใบส้มมะปิด ใบเป็นใบประกอบ ออกเรียงสลับ มีใบย่อย 1 ใบ ลักษณะของใบย่อยเป็นรูปไข่หรือรูปรียาว ปลายใบแหลม โคนใบมน ส่วนขอบใบเรียบ หลังใบและท้องใบเรียบ
  

• ดอกส้มมะปิด ออกดอกเป็นช่อหรือออกดอกเดี่ยว โดยจะออกที่ปลายยอด ดอกย่อยเป็นสีขาวและมีกลิ่นหอม มีกลีบดอก 5 กลีบ เมื่อดอกบานจะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2.5 เซนติเมตร ออกดอกได้ตลอดทั้งปี
  

• ผลส้มมะปิด ผลเป็นผลสด ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมเหมือนส้มทั่วไป แต่จะมีขนาดเล็กกว่า ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ผิวผลเรียบ เปลือกผลบาง ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมส้ม น้ำเยอะ รสเปรี้ยวจัด ภายในผลมีเมล็ด ออกผลดกมาก
  

สรรพคุณของส้มมะปิด

1. น้ำจากผลมีรสเปรี้ยว นำมาผสมกับเกลือเล็กน้อย ใช้ดื่มเป็นยาบรรเทาอาการไอ (น้ำจากผล)
   
2. ผลแก่ดองเค็มตากแห้ง ใช้รับประทานเป็นยาแก้ไอและแก้อาการเจ็บคอ (ผลแก่ดองเค็มตากแห้ง)
   
3. น้ำจากผลนำมาผสมกับเกลือน้อย ใช้ดื่มเป็นยาขับเสมหะ (น้ำจากผล)
   
4. เปลือกผลดิบใช้กินสด ๆ เป็นยาขับลม แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ (เปลือกผลดิบ)
   

ประโยชน์ของส้มมะปิด

• ส้มมะปิดสามารถนำมารับประทานได้ทั้งเปลือก อีกทั้งน้ำส้มยังอุดมไปด้วยวิตามินเอ วิตามินซี และกรดอินทรีย์อีกหลายชนิดที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย ส่วนเปลือกของส้มมะปิดห่าม ๆ ก็สามารถนำมารับประทานเป็นผักเหนาะหรือผักแนมจิ้มกับน้ำพริกได้อีกด้วย
  
• น้ำในผลมีรสเปรี้ยวจัด สามารถนำมาใช้ปรุงอาหารแทนน้ำมะนาวได้ หรือใช้ปรุงรสน้ำพริก เพิ่มรสเปรี้ยวให้น้ำผลไม้
  
• ส้มมะปิดทั้งเปลือกสามารถนำมาใช้ทำเป็นแยมทาขนมปังได้ ในเวียดนามและฟิลิปปินส์จะนิยมนำมาแปรรูปโดยการแช่อิ่ม ดองเค็ม ตากแห้ง และใช้ในการปรุงอาหาร