ส้มมือ

ชื่อวิทยาศาสตร์ Citrus medica L.

ชื่อวงศ์ (RUTACEAE)

ชื่อท้องถิ่นอื่น ๆ  ส้มมือ (ทั่วไป), ฝูโส่ว ฝูโส่วกัน (จีนกลาง) เป็นต้น ในอินเดียเรียก Bara nimbu ส่วนฝรั่งมักเรียกกันว่า "ส้มนิ้วพระหัตถ์" และชาวจีนจะเรียกว่า "ฝูโส่ว" หรือ "ฝอโส่ว" ซึ่งแปลว่า นิ้วพระหัตถ์เช่นเดียวกัน

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

ใบเป็นใบประกอบแบบลดรูป ใบย่อยมีใบเดียว ออกเรียงสลับ ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ ปลายใบมน โคนใบมน ส่วนขอบใบเรียบจักเป็นซี่ฟัน ใบมีขนาดกว้างประมาณ 4-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 10-15 เซนติเมตร หลังใบเรียบเป็นสีเขียวเข้มและเป็นมัน ส่วนท้องใบมีสีอ่อนกว่า ก้านใบสั้น

ดอก ออกดอกเดี่ยวหรือออกเป็นกระจุกประมาณ 2-3 ดอก โดยจะออกตามซอกใบและกิ่ง ดอกเป็นสีขาว มีกลีบดอก 5 กลีบ กลีบหนาแข็ง กลีบดอกด้านนอกเป็นสีม่วงแดง หลุดร่วงได้ง่าย โคนกลีบดอกสีขาว ปลายกลีบดอกเป็นสีม่วง และยังมีกลีบเลี้ยงดอกอีก 5 กลีบ ดอกมีเกสรเพศผู้เป็นเส้นสีขาวหรือสีเหลืองจำนวนมากอยู่ตรงโคนติดกันเป็นกระเปาะ มีเกสรเพศผู้ 30 อัน ออกดอกในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงเดือนมิถุนายน

ผลเป็นรูปทรงรีขนาดใหญ่ ปลายผลแยกออกเป็นแฉกงอคล้ายนิ้วมือหรือคล้ายหนวดปลาหมึก จึงเรียกว่า "ส้มมือ" ผลมีขนาดยาวประมาณ 10-25 เซนติเมตร โคนผลเรียว ผิวผลขรุขระเป็นมัน ผลอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมส้ม มีกลิ่นหอม ไม่มีเนื้อผลและเมล็ด

ประโยชน์ของส้มมือ

1.นิยมนำมาใช้ทำเป็นยาดมส้มมือ เครื่องหอม หรือใช้ผสมในน้ำยาทำความสะอาด เพราะมีกลิ่นหอม ในประเทศจีนและญี่ปุ่นจะนิยมนำไปวางไว้ในห้องนอนและห้องน้ำเพื่ออบกลิ่น ดับกลิ่น

2.ในประเทศจีนและญี่ปุ่นจะใช้ส้มมือเป็นผลไม้มงคลในพิธีกรรมต่าง ๆ ทางศาสนา

3.ผลไม่สามารถนำมารับประทานได้โดยตรง แต่อาจนำเปลือกมาใช้ผสมในอาหารได้