จำปูน

ชื่อสามัญ Jum-poon
ชื่อวิทยาศาสตร์ Anaxagorea siamensis
ชื่อพ้องวิทยาศาสตร์ Anaxagorea javanica , Anaxagorea scortechnii
ชื่อวงศ์ ANNONACEAE
ชื่ออื่นๆ บุหงาปมปุน

จำปูน เป็นไม้พุ่มยืนต้นในวงศ์กระดังงา มีถิ่นกำเนิดอยู่ในแถบประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย และฟิลิปปินส์ มักเจริญเติบโตอยู่ตามป่าดิบชื้น ส่วนในประเทศไทยพบได้มากในบริเวณริมแม่น้ำทางภาคใต้ และภาคตะวันออกเฉียงใต้แถบจังหวัดจันทบุรี

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น
เป็นไม้พุ่มขนาดเล็กถึงขนาดกลาง แตกกิ่งก้านสาขาในระดับต่ำเป็นทรงพุ่มโปร่ง มีความสูงของลำต้นตั้งแต่ 2 เมตรขึ้นไป บางต้นอาจสูงได้ถึง 10-15 เมตร ลำต้นตั้งตรง เปลือกลำต้นเรียบมีสีเทาอมน้ำตาล

ใบ
มีลักษณะเป็นรูปรีแกมรูปขอบขนาน ออกเป็นใบเรียงสลับกันที่ปลายกิ่ง โคนใบมน ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน ขนาดความกว้างของใบมีประมาณ 4.5-7.5 ซม. ยาวประมาณ 10-19 ซม.

ดอก
ออกเป็นดอกเดี่ยวๆ บริเวณซอกใบ มีกลีบดอกรูปไข่ที่หนาและแข็งซ้อนกันอยู่ 2 ชั้นๆ ละ 3 กลีบ กลีบด้านนอกมีสีเขียว ส่วนกลีบด้านในมีสีขาว มีเกสรตัวเมียอยู่บริเวณกลางดอกและถูกล้อมรอบไปด้วยเกสรตัวผู้จำนวนมาก ดอกที่บานเต็มที่จะมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 1.5 ซม. ดอกมีกลิ่นหอมแรงในเวลาตอนเช้าและตอนเย็นๆ ให้ดอกได้ตลอดทั้งปี ในช่วงฤดูฝนจะติดดอกได้มากที่สุด

ผล
มีลักษณะเป็นผลกลุ่ม ที่ประกอบไปด้วยผลย่อยประมาณ 4-10 ผล โคนผลเรียว ปลายผลเป็นปุ่มกลมกว้างกว่าโคนผล มีความยาวของผลประมาณ 2-5 ซม. ภายในผลมีเมล็ดสีดำขนาดเล็กคล้ายรูปหยดน้ำอยู่หลายเมล็ด เมื่อผลแก่สามารถแตกออกได้

การขยายพันธุ์
ทำได้ด้วยวิธีการเพาะเมล็ด หรือตอนกิ่ง แต่การเพาะด้วยเมล็ดจะได้ผลดีกว่า การงอกของเมล็ดจะใช้เวลาประมาณ 1 เดือน เมล็ดจำปูนจะสูญเสียการงอกได้รวดเร็วมาก ดังนั้น ควรทำการเพาะทันทีหลังจากที่เก็บมาจากต้น

จำปูนเป็นพันธุ์ไม้หอมที่มีการเจริญเติบโตค่อนข้างช้าในปีแรกของการปลูก และจะเร็วขึ้นในปีถัดไป เป็นพืชที่ต้องการความชื้นสูง ชอบแสงแดดแบบรำไร ต้องการน้ำในปริมาณที่มากพอสมควร สามารถปลูกเลี้ยงได้ทั้งในกระถางและปลูกลงดินกลางแจ้ง ขึ้นได้ในดินแทบทุกชนิดที่มีความอุดมสมบูรณ์ และระบายน้ำได้ดี

ประโยชน์
นิยมปลูกเป็นไม้ประดับในกระถาง หรือในพื้นที่บริเวณอาคารบ้านเรือน เนื่องจากมีดอกอวบหนาสีเขียวสลับขาวดูสวยงามแปลกตา และยังส่งกลิ่นหอมชื่นใจในยามเช้าและเย็นด้วย ส่วนยอดอ่อนสามารถนำมารับประทานเป็นผักได้ ดอกจำปูนยังสามารถนำไปทำเป็นเครื่องหอมชนิดต่างๆ ได้เช่นเดียวกับไม้ดอกหอมชนิดอื่นๆ